Zwangeren hebben een grotere kans dat COVID-19 ernstig verloopt dan niet zwangeren. Het risico is het grootste bij een infectie in het derde trimester. In Amerika, Canada, Zweden en Mexico zijn grote onderzoeken gedaan. Deze zien dat meer zwangeren zijn opgenomen op de intensive care (IC). Daarnaast liggen zwangeren vaker aan de beademing en overlijden zij vaker aan corona. Maar bij de meeste zwangere vrouwen verloopt de infectie mild of zonder klachten.
De kans op besmetting van de baby tijdens de zwangerschap is klein
De meeste kinderen van zwangeren met COVID-19 testten na geboorte negatief. Een klein deel van de kinderen testte vlak na de geboorte positief voor SARS-CoV-2. Het virus is gevonden in de keel of neus van het kind, in placentaweefsel, in vruchtwater en/of in navelstrengbloed. In deze gevallen is de kans groot dat de baby tijdens of vlak na de bevalling besmet is. De kinderen hebben over het algemeen milde klachten, of hebben geen klachten.
Grotere kans op schade aan de placenta en op doodgeboorte
De meeste vrouwen die COVID-19 hadden tijdens de zwangerschap krijgen gezonde kinderen. Toch kan COVID-19 zorgen voor schade aan de placenta, zelfs als de moeder bijna geen klachten heeft. Daarnaast geeft een besmetting tijdens de zwangerschap waarschijnlijk een grotere kans op een doodgeboorte, vooral bij de Delta variant. Onderzoekers zagen dat zwangere vrouwen met placentaschade een nog hogere kans op een doodgeboorte hadden.
Grotere kans op vroeggeboorte en een laag geboortegewicht
Daarnaast is er door COVID-19 een hoger risico op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. Dit geldt vooral voor moeders die erg ziek waren door corona of die al een andere ziekte hadden. Door de vroeggeboorte hebben deze kinderen meer zorg nodig. Daarnaast hebben zij een grotere kans op gezondheidsproblemen.
Wanneer een moeder COVID-19 heeft gehad, kan de baby geboren worden met antistoffen
Sommige baby’s worden geboren met antistoffen tegen SARS-CoV-2 in het bloed. Dit gebeurt wanneer de moeders COVID-19 hebben gehad tijdens de zwangerschap. De antistoffen van de moeder kunnen via de placenta bij het ongeboren kind komen. Deze antistoffen kunnen de baby beschermen tegen een mogelijke besmetting.
Let op
- Bij een infectie met SARS-CoV-2 kan koorts voor komen. Behandel (hoge) koorts in de zwangerschap met paracetamol.
Achtergrondinformatie
Naar COVID-19 in de zwangerschap is veel onderzoek gedaan
In de literatuur worden zwangerschappen beschreven met informatie over het verloop van de zwangerschap, de bevalling en de baby. Het betreft case series, case reports en studies waarin cases (zwangere vrouwen met COVID-19) met controles (zwangere vrouwen zonder COVID-19 of niet-zwangere vrouwen met COVID-19) worden beschreven. Ook zijn er meerdere grote surveillance studies waarbij gekeken is naar de gevolgen van COVID-19 voor de zwangere. De meeste zwangeren in de onderzoeken zijn in het derde trimester besmet geraakt. In literatuuroverzichten (systematic reviews) en meta-analyses wordt een overzicht gegeven van de gepubliceerde data. De overzichten met de meest recente data zijn Pathirathna 2022, Hammad 2021, Saadaoui 2021, Wei 2021, Jafari 2021, Soheili 2021, Papapanou 2021.
Uit de literatuur komt naar voren dat zwangere vrouwen dezelfde symptomen hebben als niet-zwangere vrouwen. Net als in de normale populatie heeft een deel van de zwangere vrouwen geen symptomen. De ernst van de infectie kan variëren van geen of milde symptomen tot longontsteking en ernstige COVID-19.
COVID-19 bij zwangeren kent een ernstiger beloop dan bij niet-zwangeren
In studies uit meerdere landen wordt gezien dat zwangere vrouwen een hoger risico op complicaties en een ernstiger verloop van COVID-19 hebben. [Chinn 2021, Martinez-Portilla 2021, Money 2021, Villar 2021, Zambrano 2020] Wel is het absolute risico op een ernstig verloop klein. Er wordt een hoger risico op opname op de IC en mechanische ventilatie (beademing) gemeld. Ook wordt er een hoger risico gezien op sterfte van de zwangere. Bij een infectie met de deltavariant is dit risico nog groter dan bij de oorspronkelijke variant. [Adhikari 2021, Seasely 2021, Wang 2021] Verder hebben zwangere vrouwen met obesitas of onderliggende aandoeningen zoals diabetes en hypertensie een hoger risico op een ernstiger verloop van COVID-19. [Khan 2021] Vanwege dit risico wordt geadviseerd dat zwangere vrouwen zich laten vaccineren met het Coronavaccin tijdens de zwangerschap.
Dit verhoogde risico wordt ook gezien bij andere luchtweginfecties, zoals bij influenza (griep). Het kan verklaard worden door de anatomische-, fysiologische- en immunologische veranderingen die optreden tijdens een zwangerschap. Zo staat het middenrif hoger en hebben de longen minder ruimte door de groeiende baarmoeder. Hierdoor neemt de longcapaciteit af. Verder is er juist een toename in zuurstofconsumptie tijdens een zwangerschap, is het moeilijker voor de zwangere slijm/ vocht op te hoesten en is de afweer tijdens een zwangerschap verlaagd. [Healy 2021, Wang 2021]
Over de mogelijke effecten in het eerste trimester is nog weinig bekend
De (beperkte) beschikbare gegevens lijken geruststellend. In een Turkse studie met 130 eerste trimester infecties werden niet meer afwijkingen en miskramen gezien dan verwacht. [Sahin 2021] Een case control studie met 225 vrouwen vond geen verschil in incidentie van COVID-19 in vrouwen die een miskraam kregen (n=100) en vrouwen met doorgaande zwangerschappen (n=125). [Cosma 2020] In een andere studie werden onder zwangeren met COVID-19 niet méér miskramen gezien dan bij zwangeren zonder COVID-19, al was de controlegroep erg klein. [Jacoby 2021] Er is meer onderzoek nodig om deze eerste gegevens te bevestigen.
Er kunnen nadelige effecten optreden in het tweede/derde trimester
Er zijn aanwijzingen dat COVID-19 in de zwangerschap een hoger risico geeft op pre-eclampsie. [Cruz Melguizo 2021, Pathirathna 2022, Villar 2021, Wei 2021] Een andere studie ziet geen verhoogd risico op pre-eclampsie. [Karimi-Zarchi 2021]
Er is een hoger risico op een vroeggeboorte bij COVID-19, dit werd vooral gezien bij vrouwen met een symptomatische coronavirus infectie of een onderliggende aandoening [Blitz 2021, Ghelichkhani 2021, Pathirathna 2022, Wei 2021]. Uit de onderzoeken blijkt verder dat in een groot deel van de bevallingen een keizersnede is uitgevoerd. Redenen hiervoor zijn onder andere een ernstig verloop van COVID-19 bij de moeder of zorgen over een mogelijke besmetting van de neonaat bij een vaginale bevalling. Een besmetting bij een vaginale bevalling is niet uitgesloten, maar over het algemeen worden er geen besmettingen gezien als er goede voorzorgsmaatregelen zijn getroffen. [Cai 2021]
COVID-19 tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op doodgeboorte
Een Amerikaanse studie onder 21.653 vrouwen met COVID-19 tijdens de zwangerschap vond een hoger risico op een doodgeboorte vergeleken met vrouwen zonder COVID-19. Bij zwangeren met COVID-19 waren placentaschade, een ernstig beloop van de coronavirus infectie en andere onderliggende aandoeningen geassocieerd met een hoger risico op doodgeboorte. Dit risico was nog hoger in de periode dat de Delta variant heersend was. [DeSisto 2021] Ook meta-analyses laten zien dat COVID-19 tijdens de zwangerschap geassocieerd is met een verhoogd risico op doodgeboorte. [Pathirathna 2022, Wei 2021] Ook in Nederlandse ziekenhuizen zijn een aantal doodgeboortes gezien bij vrouwen die een beschadigde placenta hadden door het coronavirus.
De kans op overdracht van SARS-CoV-2 naar het kind is klein
Uit onderzoeken blijkt dat de meeste kinderen van besmette moeders bij de geboorte niet besmet zijn met SARS-CoV-2. Er zijn echter beschrijvingen van pasgeborenen waarbij SARS-CoV-2 is aangetoond vlak na de geboorte. Het grootste gedeelte van deze besmettingen komt waarschijnlijk door blootstellingen van buitenaf die plaatsvinden tijdens of na de bevalling of als gevolg van langdurig gebroken vliezen. Er is echter ook een kleine kans op overdracht van de moeder naar het kind. Mogelijk speelt een langdurig ziektebeloop met COVID-19 van de moeder of een hoge viral load hierbij een rol. [Musa 2021]
Diverse overzichten over verticale transmissie zijn inmiddels gepubliceerd. [Allotey 2022, Cai 2021, Dube 2021, Kotlyar 2021, Saadaoui 2021, Walker 2020] In de onderzoeken werden de pasgeboren getest op SARS-CoV-2. Het overgrote deel van de pasgeborenen testte negatief op het virus. Een beperkt aantal kinderen testte positief op de dag van de geboorte. Ook zijn er kinderen waarbij na de geboorte verhoogde IgM waardes in het plasma werden gemeten. Deze IgM waardes kunnen wijzen op een intra-uteriene infectie. Daarnaast is het virus in meerdere cases in de placenta, in vruchtwater of in navelstrengbloed aangetroffen. De overdracht van het virus van moeder op kind is daarom niet uitgesloten. Bij de kinderen waarbij SARS-CoV-2 vlak na de geboorte werd aangetoond, verliep de infectie over het algemeen mild of zonder symptomen.
COVID-19 kan een nadelig effect hebben op de placenta
Bij een deel van de placenta’s worden bij onderzoek afwijkingen gezien. [Aghaamoo 2021, Di Girolamo 2021] De volgende effecten zijn gemeld: maternale- en foetale vasculaire malperfusie, acute- en chronische inflammatoire pathologie, verhoogd perivilleus fibrine en intervilleuse trombose. Foetale vasculaire malperfusie kwam vaker voor bij zwangeren die binnen 14 dagen voor de bevalling COVID-19 hadden, vergeleken met eerder in de zwangerschap. [Glynn 2022] Een Nederlandse studie zag een unieke combinatie van effecten en beschadigingen aan de placenta, ook bij moeders met geen of weinig symptomen. [Husen 2021] De afwijkingen aan de placenta kunnen de functie ervan belemmeren en mogelijk een risico vormen voor de zwangerschap en het ongeboren kind. In een Amerikaanse studie was de placentaschade door COVID-19 geassocieerd met een hoger risico op een doodgeboorte. [DeSisto 2021] De studie van Schwartz et al. onderzocht 68 gevallen waarbij de zwangerschap resulteerde in een doodgeboorte of neonatale sterfte. Alle placenta’s lieten de unieke SARS-CoV-2 placentitis zien, gekenmerkt door perivilleuze fibrine depositie, necrose van de villeuze trofoblast en chronische histiocytische intervillositis. [Schwartz 2022]
De gezondheid van de baby is over het algemeen goed
De meeste kinderen van besmette moeders hebben een goede Apgar score en zijn gezond. Eén studie zag na COVID-19 in de zwangerschap een verhoogd risico op neonatale intensive care opnames. Er werd geen verhoogd risico op neonatale sterfte gezien. [Pathirathna 2022] Bij een klein deel van de pasgeborenen worden ademhalingsproblemen gezien, mogelijk veroorzaakt door vroeggeboorte. Ook hebben de kinderen een grotere kans op een laag geboortegewicht. Een vroeggeboorte kan leiden tot complicaties bij de pasgeborene. De kans op nadelige effecten bij de pasgeborene lijkt groter te zijn als de moeder vroeger in de zwangerschap besmet was, bij een ernstig verlopen COVID-19 en bij behandeling met zuurstof. [Neef 2021, Villar 2021, Yasa 2021] Het is nog onbekend of maternale COVID-19 langetermijneffecten bij het kind kan veroorzaken.
Door de moeder aangemaakte antistoffen beschermen de baby
Uit onderzoek blijkt dat antistoffen tegen SARS-CoV-2 van de moeder over de placenta bij de foetus terecht kunnen komen. Deze antistoffen (IgG) zijn in navelstrengbloed en bij pasgeborenen aangetroffen na COVID-19 bij de moeder in de zwangerschap. [Boelig 2021, Flannery 2021, Joseph 2021, Moore 2020, Song 2021] Ze zorgen voor passieve immuniteit van de baby en beschermen het kind tegen SARS-CoV-2. In een studie werd de meest efficiënte overgang van antistoffen gezien als de infectie meer dan 2 maanden voor de bevalling was. [Song 2021] Uit onderzoek blijkt dat de hoeveelheid antistoffen die overgaan naar de foetus hoger is na vaccinatie met het coronavaccin dan na een infectie van de moeder. Meer informatie hierover is te vinden op de pagina Coronavaccin tijdens de zwangerschap.
Informatie over de mogelijke effecten van een coronavirus infectie tijdens de borstvoedingsperiode wordt beschreven op een andere pagina.
Gegevens uit Nederland
Naast de literatuur is er ook informatie beschikbaar over zwangere vrouwen in Nederland met COVID-19. Sinds 1 maart 2020 is Nethoss gestart met de registratie van COVID-19 positieve zwangeren in Nederland. De informatie is te vinden op de websites van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie NVOG.
Algemene informatie over COVID-19 is te vinden op de website van het RIVM.
Voor het beleid bij zwangere vrouwen met COVID-19 verwijzen wij naar de NVOG.
Referenties
- Adhikari, EH, SoRelle, JA, McIntire, DD, et al. 2021. Increasing severity of COVID-19 in pregnancy with Delta (B.1.617.2) variant surge. Am J Obstet Gynecol. PMID:34529957.
- Aghaamoo, S., Ghods, K., Rahmanian, M. 2021. Pregnant women with covid-19: The placental involvement and consequences. J Mol Histol 52(3):1-9. PMID:33871721.
- Allotey, J, Chatterjee, S, Kew, T, et al. 2022. SARS-CoV-2 positivity in offspring and timing of mother-to-child transmission: living systematic review and meta-analysis. Bmj 376:e067696. PMID:35296519.
- Blitz, MJ, Gerber, RP, Gulersen, M, et al. 2021. Preterm birth among women with and without severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 infection. Acta Obstet Gynecol Scand. PMID:34546577.
- Boelig, RC, Chaudhury, S, Aghai, ZH, et al. 2021. Comprehensive Serological Profile and Specificity of Maternal and Neonatal Cord Blood SARS CoV-2 Antibodies. AJOG Glob Rep:100046. PMID:34961853.
- Cai, J., Tang, M., Gao, Y. et al. 2021. Cesarean section or vaginal delivery to prevent possible vertical transmission from a pregnant mother confirmed with covid-19 to a neonate: A systematic review. Front Med (Lausanne) 8:634949. PMID:33681259.
- Chinn, J., Sedighim, S., Kirby, K.A. et al. 2021. Characteristics and outcomes of women with covid-19 giving birth at us academic centers during the covid-19 pandemic. JAMA network open 4(8):e2120456. PMID:34379123.
- Cosma, S, Carosso, AR, Cusato, J, et al. 2021. Coronavirus disease 2019 and first-trimester spontaneous abortion: a case-control study of 225 pregnant patients. Am J Obstet Gynecol 224(4):391 e391-391 e397. PMID:33039396.
- Cruz Melguizo, S., de la Cruz Conty, M.L., Carmona Payán, P. et al. 2021. Pregnancy outcomes and sars-cov-2 infection: The spanish obstetric emergency group study. Viruses 13(5). PMID:34067086.
- DeSisto, CL, Wallace, B, Simeone, RM, et al. 2021. Risk for Stillbirth Among Women With and Without COVID-19 at Delivery Hospitalization – United States, March 2020-September 2021. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 70(47):1640-1645. PMID:34818318.
- Dube, R., Kar, S.S. 2020. Covid-19 in pregnancy: The foetal perspective-a systematic review. BMJ Paediatr Open 4(1):e000859. PMID:34192182.
- Flannery, DD, Gouma, S, Dhudasia, MB, et al. 2021. Assessment of Maternal and Neonatal Cord Blood SARS-CoV-2 Antibodies and Placental Transfer Ratios. JAMA Pediatr. PMID:33512440.
- Ghelichkhani, S, Jenabi, E, Jalili, E, et al. 2021. Pregnancy outcomes among SARS-CoV-2-infected pregnant women with and without underlying diseases: a case-control study. J Med Life 14(4):518-522. PMID:34621376.
- Girolamo, R.D., Khalil, A., Alameddine, S. et al. 2021. Placental histopathology after sars-cov-2 infection in pregnancy: A systematic review and meta-analysis. American journal of obstetrics & gynecology MFM:100468. PMID:34425296.
- Glynn, SM, Yang, YJ, Thomas, C, et al. 2022. SARS-CoV-2 and Placental Pathology: Malperfusion Patterns Are Dependent on Timing of Infection During Pregnancy. Am J Surg Pathol 46(1):51-57. PMID:34310367.
- Hammad, W.A.B., Al Beloushi, M., Ahmed, B., Konje, J.C. 2021. Severe acute respiratory syndrome (sars) coronavirus-2 infection (covid-19) in pregnancy – an overview. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 263:106-116. PMID:34225131.
- Husen, M.F., van der Meeren, L.E., Verdijk, R.M. et al. 2021. Unique severe covid-19 placental signature independent of severity of clinical maternal symptoms. Viruses 13(8). PMID:34452534.
- Jacoby, VL, Murtha, A, Afshar, Y, et al. 2021. Risk of pregnancy loss before 20 weeks’ gestation in study participants with COVID-19. Am J Obstet Gynecol 225(4):456-457. PMID:34175267.
- Jafari M, Pormohammad A, Sheikh Neshin SA, Ghorbani S, Bose D, Alimohammadi S, et al. 2021. Clinical characteristics and outcomes of pregnant women with COVID-19 and comparison with control patients: A systematic review and meta-analysis. Rev Med Virol. 2021:e2208. PMID: 33387448
- Joseph, N.T., Dude, C.M., Verkerke, H.P. et al. 2021. Maternal antibody response, neutralizing potency, and placental antibody transfer after severe acute respiratory syndrome coronavirus (sars-cov-2) infection. Obstet Gynecol. PMID:33910220.
- Karimi-Zarchi, M, Schwartz, DA, Bahrami, R, et al. 2021. A meta-analysis for the risk and prevalence of preeclampsia among pregnant women with COVID-19. Turk J Obstet Gynecol 18(3):224-235. PMID:34580872.
- Khan, DSA, Hamid, LR, Ali, A, et al. 2021. Differences in pregnancy and perinatal outcomes among symptomatic versus asymptomatic COVID-19-infected pregnant women: a systematic review and meta-analysis. BMC Pregnancy Childbirth 21(1):801. PMID:34852783.
- Kotlyar, A, Grechukhina, O, Chen, A, et al. 2020. Vertical Transmission of COVID-19: A Systematic Review and Meta-analysis. Am J Obstet Gynecol. PMID:32739398.
- Martinez-Portilla, R.J., Sotiriadis, A., Chatzakis, C. et al. 2021. Pregnant women with sars-cov-2 infection are at higher risk of death and severe pneumonia: Propensity score-matched analysis of a nationwide prospective cohort study (cov19mx). Ultrasound Obstet Gynecol. 57(2):224-231. PMID:33320401.
- Money, D.: Early release: Maternal and infant outcomes (march 1, 2020 to december 31, 2020) from five canadian provinces. In: CANADIAN SURVEILLANCE OF COVID-19 IN PREGNANCY: EPIDEMIOLOGY, MATERNAL AND INFANT OUTCOMES. The University of British Columbia Faculty of Medicine Department of Obstetrics and Gynaecology; 2021: 15.
- Moore, K.M., Suthar, M.S. 2020. Comprehensive analysis of covid-19 during pregnancy. Biochemical and biophysical research communications 538:180-186. PMID:33384142.
- Musa, SS, Bello, UM, Zhao, S, et al. 2021. Vertical Transmission of SARS-CoV-2: A Systematic Review of Systematic Reviews. Viruses 13(9). PMID:34578458.
- Neef, V., Buxmann, H., Rabenau, H.F., Zacharowski, K., Raimann, F.J. 2021. Characterization of neonates born to mothers with sars-cov-2 infection: Review and meta-analysis. Pediatrics and neonatology. 62(1):11-20. PMID:33334687.
- Papapanou, M, Papaioannou, M, Petta, A, et al. 2021. Maternal and Neonatal Characteristics and Outcomes of COVID-19 in Pregnancy: An Overview of Systematic Reviews. Int J Environ Res Public Health 18(2). PMID:33445657.
- Pathirathna, ML, Samarasekara, BPP, Dasanayake, TS, et al. 2022. Adverse Perinatal Outcomes in COVID-19 Infected Pregnant Women: A Systematic Review and Meta-Analysis. Healthcare (Basel) 10(2). PMID:35206820.
- Saadaoui, M., Kumar, M., Al Khodor, S. 2021. Covid-19 infection during pregnancy: Risk of vertical transmission, fetal, and neonatal outcomes. J Pers Med 11(6). PMID:34071251.
- Sahin, D., Tanacan, A., Erol, S.A. et al. 2021. Updated experience of a tertiary pandemic center on 533 pregnant women with covid-19 infection: A prospective cohort study from turkey. Int J Gynaecol Obstet 152(3):328-334. PMID:33131057.
- Seasely, AR, Blanchard, CT, Arora, N, et al. 2021. Maternal and Perinatal Outcomes Associated With the Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2) Delta (B.1.617.2) Variant. Obstet Gynecol. PMID:34592747.
- Soheili, M., Moradi, G., Baradaran, H.R., Soheili, M., Mokhtari, M.M., Moradi, Y. 2021. Clinical manifestation and maternal complications and neonatal outcomes in pregnant women with covid-19: A comprehensive evidence synthesis and meta-analysis. J Matern Fetal Neonatal Med. In press. PMID:33602025.
- Song, D, Prahl, M, Gaw, SL, et al. 2021. Passive and active immunity in infants born to mothers with SARS-CoV-2 infection during pregnancy: prospective cohort study. BMJ Open 11(7):e053036. PMID:34234001.
- Villar, J., Ariff, S., Gunier, R.B. et al. 2021. Maternal and neonatal morbidity and mortality among pregnant women with and without covid-19 infection: The intercovid multinational cohort study. JAMA Pediatr. PMID:33885740.
- Walker, K.F., O’Donoghue, K., Grace, N. et al. 2020. Maternal transmission of sars-cov-2 to the neonate, and possible routes for such transmission: A systematic review and critical analysis. BJOG : an international journal of obstetrics and gynaecology. 127(11):1324-1336. PMID:32531146.
- Wang, AM, Berry, M, Moutos, CP, et al. 2021. Association of the Delta (B.1.617.2) Variant of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2) With Pregnancy Outcomes. Obstet Gynecol. PMID:34592748.
- Wei, S.Q., Bilodeau-Bertrand, M., Liu, S., Auger, N. 2021. The impact of covid-19 on pregnancy outcomes: A systematic review and meta-analysis. Cmaj. In press. PMID:33741725.
- Yasa, B., Memur, S., Ozturk, D.Y. et al. 2021. Severity of maternal sars-cov-2 infection in pregnancy predicts neonatal outcomes. Am J Perinatol. PMID:34320680.
- Zambrano, L.D., Ellington, S., Strid, P. et al. 2020. Update: Characteristics of symptomatic women of reproductive age with laboratory-confirmed sars-cov-2 infection by pregnancy status – united states, january 22-october 3, 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 69(44):1641-1647. PMID:33151921
Laatst bijgewerkt op 07-03-2022
Bij elke zwangerschap is er een basisrisico van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking. De informatie bij zwangerschap gaat over de vraag of dit risico groter wordt door gebruik van het geneesmiddel of vaccin. Daarnaast bespreken we diverse andere risico’s voor het ongeboren kind, zoals de kans op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. De informatie bij borstvoeding is gebaseerd op het mogelijke risico voor de zuigeling, uitgaande van een gezonde, voldragen baby van 0 tot 2 maanden. Bij een te vroeg geboren, kleine, lichte of zieke baby moet men extra voorzichtig zijn. Een oudere zuigeling is juist minder kwetsbaar. We gaan bij zwangerschap en borstvoeding uit van de gebruikelijke dosering, zonder dat de patiënt daarbij andere geneesmiddelen gebruikt. Of het gebruik van een geneesmiddel de beste keuze is, en welk geneesmiddel in dat geval de voorkeur heeft, kan per persoon en per situatie verschillen. Daarom is goed overleg tussen zorgverlener en patiënt essentieel. Deze informatie is bedoeld ter ondersteuning van dit overleg en kan de medische zorg niet vervangen.